Fryderyk Chopin. Brzmi znajomo, prawda?

Choć nikomu nie trzeba tłumaczyć kim był, wielu z nas kojarzy Chopina głównie z książkową ilustracją pomnika w Łazienkach Królewskich, na którym zamyślony kompozytor siedzi w cieniu wierzby targanej wiatrem. Warto jednak uświadomić sobie, że Fryderyk Chopin to warszawiak o międzynarodowej sławie i gdyby żył dzisiaj, miałby bez wątpienia tysiące fanów na Facebooku.

CUDOWNE DZIECKO

Fryderyk Chopin przyszedł na świat w 1810 roku w Żelazowej Woli. Nie ma pewności co do dokładnego dnia jego urodzin, ponieważ w źródłach pojawiają się dwie daty: 22 lutego i 1 marca.

Chopinowie przeprowadzili się do Warszawy, gdy Frycek miał kilka miesięcy. Miejsce zamieszkania zmieniali kilkukrotnie, lecz ich dom zawsze był położony w okolicach Krakowskiego Przedmieścia, gdzie do dziś tętni życie kulturalne Warszawy.

Fryderyk dorastał w muzykalnym domu, w którym często było słychać śpiew i grę na różnych instrumentach: fortepianie, flecie czy skrzypcach. Nie dziwi więc, że Chopin podejmował swoje pierwsze muzyczne próby już jako mały chłopiec. Regularną naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku sześciu lat. Jego pierwszym nauczycielem był Wojciech Żywny, pianista czeskiego pochodzenia, który bardzo szybko odkrył szczególny talent chłopca.

Fryderyka podziwiano na salonach warszawskiej arystokracji. Stołeczne gazety zachwycały się chłopcem, który skomponował pierwsze utwory jeszcze przed ósmym rokiem życia.

Tekla Justyna Chopin (1782-1861), matka Fryderyka. Jan Zamoyski, olej na płótnie, 1969 r. Źródło: NIFC

Mikołaj Chopin (1771-1844), ojciec Fryderyka. Jan Zamoyski, olej na płótnie, 1969r. Źródło: NIFC

Fryderyk Chopin (1810-1849). Maksymilian Fajans, litografia wg. Ary Scheffera, XIX w. Źródło: NIFC

Ludwika Marianna Chopin (1807-1855), siostra Fryderyka. Jan Zamoyski, olej na płótnie, 1969 r. Źródło: NIFC

Justyna Izabella Chopin (1811-1881), siostra Fryderyka. Jan Zamoyski, olej na płótnie, 1969r. Źródło: NIFC

Emilia Chopin (1812-1827), siostra Fryderyka. Miniatura na kości słoniowej nieznanego autora. Źródło: NIFC

CIEKAWOSTKI Z ŻYCIA FRYDERYKA

TAJEMNICZA DATA URODZIN

Choć o biografii Chopina wiemy bardzo wiele, to wciąż nie mamy pewności co do daty jego urodzin. W źródłach pojawiają się dwie sprzeczne informacje. Księga chrztów kościoła w Brochowie wskazuje na 22 lutego 1810 r., choć bardziej prawdopodobny jest jednak 1 marca – w tym dniu matka składała Fryderykowi życzenia urodzinowe. Ale jak było naprawdę – tego się już nie dowiemy.

PRZEPROWADZKI RODZINY CHOPINÓW

Chopinowie wiele razy zmieniali miejsce zamieszkania, dzięki czemu w wielu miejscach – głównie w okolicach Krakowskiego Przedmieścia – znajdziemy dzisiaj ich ślady. Po przyjeździe do Warszawy Chopinowie na pewien czas zatrzymali się w kamienicy, gdzie obecnie znajduje się Główna Księgarnia Naukowa im. Bolesława Prusa. Następnie rodzina kompozytora przeprowadziła się do Pałacu Saskiego – tam Mikołaj Chopin, jako nauczyciel w Liceum Warszawskim, dostał mieszkanie służbowe. Zmiana siedziby Liceum oznaczała dla Chopinów kolejną przeprowadzkę. Przez 10 lat zajmowali duży i wygodny lokal położony na terenie kampusu Uniwersytetu Warszawskiego. Tragedia rodzinna, jaką była śmierć najmłodszej siostry Fryderyka, Emilii, skłoniła Chopinów do porzucenia miejsca, które przywoływało bolesne wspomnienia i wynajęcia mieszkania w Pałacu Czapskich. 17letni Fryderyk po raz pierwszy dostał tam swój własny pokój.

UCZEŃ PRZERÓSŁ MISTRZA

Wojciech Żywny był pierwszym nauczycielem, który wprowadzał Chopina w tajniki gry na fortepianie. Ich relacja była bardzo zażyła – poza czasem poświęconym na szkolenie umiejętności pianistycznych - nauczyciel i uczeń grali razem w karty, rozmawiali o polskiej historii, improwizowali. Żywny bardzo przywiązał się do rodziny Chopinów i był pod wielkim wrażeniem talentu swojego wychowanka. Po sześciu latach nauki zakończył lekcje przyznając, że zdolności Fryderyka przerosły jego własne możliwości dydaktyczne.

CENNE PREZENTY

Angelica Catalani, wielka śpiewaczka, zachwyciła się talentem małego Chopina i w dowód uznania podarowała mu złoty kieszonkowy zegarek z dedykacją: „3 stycznia 1820 r. – dziesięcioletniemu Fryderykowi”. Dziś można go zobaczyć w Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Kilka lat później Fryderyk zagrał w kościele Świętej Trójcy dla cara Aleksandra I na nowym instrumencie - eolimelodikonie. Władca – zachwycony występem - podarował nastoletniemu artyście pierścień z brylantem.

DEBIUT OŚMIOLATKA

24 lutego 1818 r. w Pałacu Radziwiłłowskim zadebiutował ośmioletni chłopiec, który zachwycił zgromadzoną publiczność koncertem fortepianowym. Mały Fryderyk Chopin po raz pierwszy w życiu występował publicznie. Wydarzenie zorganizowało Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, a oprócz Chopina na scenie pojawili się inni artyści polscy i zagraniczni. Podobno młody kompozytor był przekonany, że powodem uznania był jego nowy koronkowy kołnierzyk…

NIE TYLKO MUZYKA

Nazwisko „Chopin” kojarzy się z muzyką, lecz warto pamiętać, że życie Fryderyka było wypełnione zajęciami typowymi dla chłopca w jego wieku. Po okresie nauki domowej zaczął uczęszczać do Liceum Warszawskiego cieszącego się znakomitą opinią. Tam zdobywał wszechstronną wiedzę, ale też nawiązał przyjaźnie, które pielęgnował do końca życia.

Fryderyk był bardzo lubiany przez kolegów. Zjednywał ich pogodnym usposobieniem, dużym poczuciem humoru i zdolnościami aktorskimi: doskonale naśladował gestem i mimiką różne osoby. O zawarte w latach szkolnych przyjaźnie dbał do końca życia, o czym świadczy zachowana korespondencja.

Wakacje zazwyczaj spędzał na wsi, gdzie uczestniczył w wycieczkach po okolicy, polowaniach, wiejskich zabawach.

Po kilku latach, już jako student Szkoły Głównej Muzyki, Fryderyk spotykał się z przyjaciółmi w modnych wówczas kawiarniach, umawiał na pierwsze randki, jeździł na łyżwach po zamarzniętej rzece.

Niestety, bardzo wcześnie pojawiły się kłopoty ze zdrowiem, które wymagały leczenia i ograniczały tryb życia młodego Chopina. Jednak i do tej sytuacji potrafił on podejść z dystansem i właściwym sobie poczuciem humoru.

GDZIE UCZYŁ SIĘ FRYDERYK?

W czasach Chopina powszechna była edukacja domowa. Fryderyk uczył się w ten sposób do 13. roku życia, następnie został uczniem Liceum Warszawskiego. Poszedł od razu do IV klasy, by po trzech latach rozpocząć studia w Szkole Głównej Muzyki, przy Wydziale Nauk i Sztuk Pięknych Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Na wykłady przychodził na kampus uniwersytecki, natomiast na zajęcia praktyczne do Konserwatorium, które mieściło się w budynku między Zamkiem Królewskim a kościołem św. Anny.

PRZYJAŹŃ Z TYTUSEM

Tytus Wojciechowski był jednym z wychowanków pensji Chopinów i serdecznym przyjacielem Fryderyka. Obaj uczyli się w Liceum Warszawskim i pobierali lekcje gry na fortepianie u Wojciecha Żywnego. Razem wyjechali do Wiednia w 1830 r., a po rozstaniu pozostawali w kontakcie korespondencyjnym. Chopin zadedykował przyjacielowi Wariacje B-dur op. 2 na temat „Là ci darem la mano” z opery Don Giovanni W.A. Mozarta.

WAKACYJNE PLOTKI

Z wakacji w Sannikach osiemnastoletni Fryderyk z pewnością dobrze zapamiętał intrygę miłosną, w którą przez przypadek został wplątany. W trakcie pobytu kompozytor spędzał dużo czasu z guwernantką Pruszaków. Kobieta w tym czasie zaszła w ciążę i podejrzewano, że to Fryderyk jest ojcem. Sytuacja szybko się wyjaśniła, a Chopin ostatecznie został chrzestnym dziecka. Dowcipnie podsumował całą historię: „(…) z guwernantką wychodziłem do ogrodu na przechadzkę. Ale chodziłem na przechadzkę i nic więcej. Ona nie jest zachwycająca. Ja, niedołęga, nie miałem apetytu, na szczęście dla mnie”.

KAWIARNIE WARSZAWSKIE

Chopin uwielbiał spędzać czas w warszawskich kawiarniach. Na liście jego ulubionych były kawiarnia teatralna „Pod Kopciuszkiem”, mała „Dziurka” oraz kultowa „Honoratka”. Niemal codziennie Fryderyk pojawiał się też „U Brzezińskiej”, gdzie przychodziło się na poranną kawę lub wieczorny poncz. Kompozytor lubił to miejsce do tego stopnia, że nawet w dniu wyjazdu z Polski wpadł tutaj z pożegnalną wizytą.

PIERWSZA MIŁOŚĆ

Konstancja Gładkowska była rówieśniczką Chopina i jego pierwszą miłością. Poznali się jako 19-latkowie podczas koncertu solistek warszawskiego Konserwatorium. Fryderyk zafascynował się blondynką o pięknym głosie. Później niejednokrotnie akompaniował jej, co spotykało się z uznaniem nauczycieli dziewczyny. Trudno powiedzieć, czy uczucie Chopina było odwzajemnione. Niektórzy twierdzą, że Konstancja wyczuwała wielki geniusz Fryderyka i nie chciała być dla niego obciążeniem. Znajomość młodych artystów trwała półtora roku, do wyjazdu Chopina z Polski. Na tę okazję Konstancja zaśpiewała arię z „Pani Jeziora” Rossiniego i napisała wiersz w jego pamiętniku. Po tym jak Fryderyk opuścił ojczyznę, jeszcze przez rok pisali do siebie listy.

PIJAWKI ZAMIAST ASPIRYNY

Fryderyk nigdy nie cieszył się, niestety, dobrym zdrowiem. Możliwe, że wielu z nas zaskakujący wyda się sposób, w jaki leczono go z infekcji, której nabawił się podczas pogrzebu Stanisława Staszica. Szesnastoletniemu wówczas Fryckowi przystawiano pijawki. Przez wiele stuleci była to metoda powszechnie stosowana w przypadku różnych schorzeń.

Sercem zawsze w kraju

Wkrótce po tym, jak ukończył warszawską Szkołę Główną Muzyki, Fryderyk rozpoczął nowy rozdział życia. W 1830 roku udał się do Wiednia, gdzie zastała go informacja o wybuchu powstania listopadowego. Chociaż bardzo tęsknił za ukochaną ojczyzną, rodzina przekonała go, by nie wracał do kraju. Fryderyk wyjechał do Paryża i szybko znalazł się w kręgu najwybitniejszych osobistości francuskiej stolicy. O jego popularności świadczą słowa polskiego skrzypka i kompozytora, Antoniego Orłowskiego: „wszystkim Francuzkom głowy zawraca, a w mężczyznach zazdrość wzbudza. Jest on teraz w modzie i niedługo świat ujrzy rękawiczki à la Chopin”.

Chopin mieszkał w Paryżu aż do śmierci. Zmarł w wieku 39 lat, najprawdopodobniej z powodu gruźlicy. Został pochowany na cmentarzu Père Lachaise. Serce Chopina, zgodnie z jego wolą, do Warszawy przywiozła siostra kompozytora, Ludwika.

KOBIETY W ŻYCIU CHOPINA

W życiu kompozytora kobiety zawsze odgrywały ważną rolę. Łączyły je z Fryderykiem więzy rodzinne, przyjaźń lub miłość. Jedną z takich osób była piękna Delfina Potocka, która wprowadziła artystę w świat francuskiej arystokracji i była częstym gościem w jego paryskim domu. W 1836 r. Chopin oświadczył się Marii Wodzińskiej, lecz okres ich narzeczeństwa nie zakończył się małżeństwem, a para rozstała się w dość niejasnych okolicznościach. Silnym uczuciem Chopin darzył także pisarkę George Sand. Ich związek trwał osiem lat i miał duży wpływ na twórczość Fryderyka.

SERCE FRYDERYKA CHOPINA

Chopin życzył sobie, by po śmierci jego ciało powróciło do Polski, jednak ze względu na sytuację polityczną nie było to możliwe. Dzięki staraniom bliskich Chopina serce kompozytora zostało wyjęte podczas sekcji zwłok, umieszczone w szczelnym słoju, zakonserwowane alkoholem i przewiezione z Francji przez najstarszą siostrę, Ludwikę. Na stałe spoczęło w kościele Świętego Krzyża dopiero 96 lat po śmierci kompozytora. Oględziny przeprowadzone w 2014 r. pokazały, że pomimo upływu prawie 200 lat serce Chopina jest nadal w bardzo dobrym stanie.

Fryderyk Chopin. Brzmi znajomo, prawda?

CUDOWNE DZIECKO

NIE TYLKO MUZYKA

Sercem zawsze w kraju

miejsca chopinowskie

wczoraj i dziś

wydarzenia